Phú Lương được hình thành gắn liền với sự phát triển trồng lúa nước của hương Thanh Oai thuở trước. Đây là vùng đất chứa đựng nhiều di tích lịch sử văn hoá như dấu tích về một dòng sông cổ, về những hiện vật như đồ đồng, đồ đá, công cụ sản xuất, vũ khí, đồ trang sức và nhiều đồ dùng sinh hoạt phục vụ đời sống con người được tìm thấy ở dưới lòng đất thôn Văn Nội, cùng những ngôi đình, ngôi chùa có kiến trúc cổ ở các thôn.

Hệ thống di tích trên địa bàn khá phong phú bao gồm đình, chùa, đền, phủ, miếu, quán, văn chỉ, nhà thờ họ…, với hơn 40 di tích các loại trong đó có 19 di tích đã được xếp hạng cấp Quốc gia, tỉnh (thành phố), cụ thể: có 11 di tích được xếp hạng cấp Quốc gia (đình Văn Nội, đình Nhân Trạch, đình Trinh Lương, đình Thượng Mạo, đình Động Lãm, đình Bắc Lãm, chùa Văn Nội, chùa Nhân Trạch, chùa Tường Quang, chùa Bắc Lãm, Lăng mộ Chu Bá - Văn Nội), 08 di tích được xếp hạng cấp tỉnh - thành phố (chùa Trinh Lương, đền Đồng Vẽ, miếu Voi Phục, phủ Chúa Ba, nhà thờ họ Đặng Văn, nhà thờ họ Dương Văn, nhà thờ họ Nguyễn Thọ, nhà thờ họ Đặng Đình).

​

Múa sư tử tại lễ hội làng Trinh Lương (phường Phú Lương) đầu xuân Quý Mão 2023.

Hàng năm, phường Phú Lương có 06 lễ hội truyền thống mang đậm dấu ấn văn hoá làng quê đồng bằng Bắc Bộ. Lễ hội tại các địa phương phần lớn được tổ chức từ khoảng mùng 3 tháng giêng đến 12 tháng Giêng (Âm lịch). Mỗi lễ hội mang một nét tiêu biểu và giá trị riêng, nhưng luôn hướng tới một một đối tượng linh thiêng cần được suy tôn như những vị anh hùng chống ngoại xâm, những người có công dựng làng, truyền nghề, chống thiên tai... Nổi tiếng nhất là lễ hội Văn Nội với hoạt động Tế hội đồng 2 thôn nhằm nối tiếp truyền thống 2 dân Văn Nội và Thanh Lãm, thể hiện tình nghĩa huynh đệ, tình đoàn kết giữa hai Thánh Hoàng Làng của 2 dân, xưa đã kết giao huynh đệ; vào những năm Đại đám (lễ hội có rước) khi kết thúc lễ hội mở tiệc khao quân… Mỗi lễ hội gắn với một sự tích, một truyền thống lịch sử hào hùng của địa phương, dân tộc và là niềm tự hào của nhân dân địa phương. Lễ hội truyền thống gồm 2 phần: Phần nghi lễ trang nghiêm thành kính để tưởng nhớ công đức người có công dựng làng, lập ấp, bảo vệ quê hương. Phần hội vui vẻ rộn rã với nhiều loại hoạt động văn hoá, nghệ thuật, TDTT lành mạnh như: rước kiệu, hát chèo, chầu văn, chọi gà, bịt mắt bắt dê, đập niêu, kéo co, cờ bỏi, cờ người...Theo quy ước tổ dân phố: năm thường thì tổ chức lễ hội quy mô thường niên với nghi thức đơn giản như: mở cửa đình - chùa - miếu tổ chức tế, lễ dâng hương và một số trò chơi dân gian, diễn xướng văn hóa, nghệ thuật. Từ 3 đến 5 năm tuỳ điều kiện kinh tế của địa phương thì tổ chức đại đám (Lễ hội có rước) với nghi thức hoành tráng về cả phần lễ và phần hội.

Hát quan họ tại lễ hội truyền thống trên địa bàn phường Phú Lương.

Bên cạnh các lễ hội, trong các thôn, làng của Phú Lương trước đây có nhiều nét văn hoá văn nghệ dân gian đặc sắc như: ca trù, hát văn Văn Nội, hát chèo Nhân Trạch, Động Lãm, chèo đò, múa rồng Văn Nội, múa Lân Nhân Trạch, múa Sinh Tiền, phường Bát Âm… thường được tổ chức trong các dịp lễ hội.

Chèo đò tại lễ hội Nhân Trạch

Trong mạch nguồn văn hóa ấy, Phú Lương hôm nay đã và đang chuyển mình để hội nhập tốt hơn với kinh tế thế giới và khu vực, các lễ hội truyền thống theo đó được tổ chức hàng năm quảng bá và tôn vinh nét đẹp văn hóa của địa phương. Tuy nhiên, cùng với sự “lên ngôi" của lễ hội đã đưa tới một số hệ lụy gây bức xúc trong dư luận xã hội. Mặc dù trong những năm gần đây, chính quyền địa phương đã rất quan tâm và chỉ đạo các ngành thực hiện nghiêm công tác quản lý lễ hội song vẫn còn tồn tại một số hạn chế: một số người lợi dụng lễ hội để hành nghề mê tín dị đoan, hiện tượng bày bán hàng sát các công trình văn hóa, gây ùn tắc giao thông; nhiều người mua sắm vàng mã và lễ vật gây lãng phí tiền bạc; khâu tổ chức ở một số lễ hội phần “lễ" nặng hơn phần “hội", những trò vui mang tính giải trí lành mạnh còn ít… Vì thế, nét đẹp văn hóa lễ hội cũng bị giảm đi phần nào.

Để bảo đảm cho các lễ hội vui tươi và lành mạnh, bên cạnh sự vào cuộc nghiêm túc, trách nhiệm của các cấp chính quyền địa phương nơi diễn ra lễ hội, rất cần nâng cao ý thức của người tham gia lễ hội, của cả cộng đồng và xã hội đối với hoạt động có ý nghĩa này. Mỗi người dân thực hiện nếp sống văn minh là góp phần để lễ hội diễn ra thực sự vui tươi, ý nghĩa, thu hút ngày càng đông du khách thập phương về với mảnh đất Phú Lương.